وجه پیچیده تمدن‌سازی، هم‌سنخ بودن تئوری و عمل اجتماعی است که در بطن جامعه، خود را به تصویر می‌کشد.انقلاب اسلامی به‌دلیل ریشه‌های تاریخی خود ماهیت تمدن‌سازی دارد و افقی که برای آن تصویر شده است این حرکت استوار اما پویا را نشان می‌دهد.
نکته سخن اینجاست که منظور از تمدن‌سازی کدام شکل آن مورد توجه است.
آیا هر قول و فعلی که مسیر تمدن‌سازی را هموار کند، پسندیده است؟
ما 2نوع تمدن داریم:
- تمدن صنعتی
- تمدن انسانی
تمدن صنعتی براساس برداشت مادی و اندیشه پوزیتیویستی بنا شده است و ماهیت آن به‌غایت مادی و پیچیدگی غایت انسان در ارتباط شخصی با خدا را به‌تصویر کشیده است.
در این نوع تمدن‌سازی علم سکولار و تجربه‌گرایی دامن خود را گسترده است و انسان چون ابزاری در خدمت تمدن صنعتی قرار می‌گیرد و چرخه اومانیستی انسان‌مداری و منفعت‌سالاری در همه جا دیده می‌شود. تمدن صنعتی واجد آرامش جسم و فاقد آرامش روح است و در یک کلمه ابزار حرف نهایی را می‌زند.
اما تمدن انسانی مسیری به آرامش جسم و آرامش روح دارد و هرگز انسان را جدا از ساحت ملکوتی آن نمی‌بیند. خردمداری واجد گوهر ارزشی است و ارزشمداری در محور خرد استوار شده است.
مدینه‌النبی پیامبر به بهترین وجه، تمدن انسانی را به‌تصویر کشید؛ آنجا که انسان نه به‌عنوان وسیله بلکه به‌عنوان یک موجود متعالی قلمداد شد انقلاب اسلامی نیز در جست‌وجوی تمدن انسانی است؛ آنجا که حرمت انسان بیش از خشت و سنگ و بناهای باشکوه و صنایع پیشرفته و علوم جدید ارزش دارد و انسان‌سازی بر پایه فضایل قرآنی اهمیت پیدا می‌کند.
در این تمدن‌سازی، دروغ، بدگمانی، اتهام، غیبت، جاه‌طلبی، زیاده‌خواهی، حرص و آز سیاسی جایی ندارد. رنگ‌ها همه‌جای خود را به بی‌رنگی می‌دهند. تکثر گفتمانی نه مایه شر بلکه مایه اخوت و رحمت می‌شود و پله ارتقا براساس تقوا و مجاهدت در راه خدا قرار می‌گیرد.
چنین تمدنی می‌تواند برگشت شکوهمندانه به مدینه‌النبی داشته باشد؛ جامعه آرمانی البته دست‌یافتنی.پس اگر در فضای سازندگی، رونق و توسعه فضایل اخلاقی نادیده گرفته شود و حرمت انسان به ثمن بخس معامله گردد، به بیراهه‌ای قدم گذارده‌ایم که برگشت به مسیر حقیقت به‌آسانی امکان‌پذیر نیست.
جاری شدن فضایل اخلاقی در یک جامعه، مسیر تمدن انسانی را که وعده انقلاب اسلامی است، محقق می‌کند.اگر از علم سکولار گله داریم، اگر علی‌رغم تصریح رهبر فرزانه انقلاب مبنی بر جنبش نرم‌افزاری و ایجاد کرسی‌های آزاداندیشی هنوز اقدام جدی انجام نگرفته، به این‌خاطر است که به صورت جدی برای هموار کردن مسیر تمدن انسانی گامی برنداشته‌ایم. پس هرکدام از ما در هر جایگاهی باید ببینیم تا چه اندازه در مسیر پاسداشت ارزش‌ها و احیای اخلاق قدم برداشته‌ایم.
